Verhaal van Hans Borstlap

“Werk is cruciaal voor de samenhang in de samenleving”

Hans Borstlap deelt visie over toekomst van de arbeidsmarkt

Een lang leven leren, vast of flexibel, wendbare contracten en structurele krapte… Het zijn de thema’s die voorbijkwamen tijdens het college dat voormalig topambtenaar Hans Borstlap voor Larcom hield op Landgoed Het Laer. Borstlap sprak over de uitdagingen en kansen en had voor iedereen in de zaal een duidelijke boodschap: werk zal structureel veranderen en daar moeten we ons op voorbereiden.

Borstlap was tien jaar lang directeur-generaal van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en voorzitter van de Commissie Regulering van Werk, ook wel Commissie Borstlap genoemd. Vijf jaar geleden bracht de commissie een rapport uit met de titel ‘In wat voor land willen wij werken?’ Het rapport werd veelbesproken en diverse adviezen werden door het kabinet overgenomen.

Wendbaar en dynamisch

De conclusie van het rapport luidde dat de regulering van werk in Nederland niet toekomstbestendig is. De huidige regels rondom werk zijn verouderd en de toenemende flexibiliteit en dynamiek op de arbeidsmarkt vragen om een nieuw systeem. “Flexcontracten lijken voor werkgevers heilig, maar wij zeggen juist: bevorder interne wendbaarheid en rem externe flexibiliteit af.” Borstlap legt uit: “Werkgevers hebben wel baat bij beweeglijkheid, maar op lange termijn is het beter om vaste werknemers te hebben waar je in kunt investeren. Flexibele contracten leiden ertoe dat werkgevers niet investeren in scholing en ontwikkeling.”

Hij pleit daarom voor het wendbaarder maken van vaste contracten. “De wereld is dynamisch en verandert voortdurend. We hebben werknemers nodig met voldoende kennis en vaardigheden die op de toekomst voorbereid zijn en zich kunnen aanpassen aan nieuwe omstandigheden.” Volgens Borstlap moeten we een punt bereiken waar het soort contract er minder toe doet en de focus ligt op de vaardigheden van de werknemer.

Investeren in productiviteit

Eén van de belangrijkste thema’s in Borstlaps visie is het belang van scholing en daar ging hij uitvoerig op in. “In een tijd waarin de demografische krimp onomkeerbaar is, moeten we niet rekenen op een grotere beroepsbevolking, maar op een hoger niveau van productiviteit. Op de slimheid waarmee mensen werken. Scholing dus,” benadrukt hij.

Het leerdossier is volgens de spreker dieptreurig. “Onbegrijpelijk vind ik de bezuinigingen op het onderwijs en de afschaffing van het STAP-budget.” Borstlap vindt dan ook dat bedrijven meer verplicht moeten worden om te blijven ontwikkelen. “Weet je wat we hadden bedacht? De individuele leerrekening, waarbij ieder mens een budget heeft dat hij gedurende zijn hele leven kan gebruiken om zich te ontwikkelen. Dat geeft alle potentiële werkenden gelijkheid en zorgt ervoor dat iedereen voldoende toegerust is. Want dat je in de toekomstige dynamische arbeidswereld van de ene naar de andere baan gaat, is zeker. Dat zal de norm worden.”

Krapte structureel fenomeen

Borstlap nam de aanwezigen mee in dat wat er goed gaat, wat er beter kan en wat er nog ontbreekt in de huidige arbeidsmarkt. Hij prees de verschuiving in denken naar meer wendbaarheid in vaste contracten, maar benadrukte ook dat er nog veel werk te doen is. “Hoe willen we werken? In een land waar mensen zelf bepalen in wat voor vorm ze willen werken: flex, vast of als zzp’er. We noemen dat contractneutrale sociale zekerheid.”

De AOV voor zelfstandigen stipte Borstlap aan als iets wat nog niet goed gaat in zijn ogen. Net als de aandacht voor scholing en ontwikkeling van werknemers. Beter vindt hij een basisarbeidsongeschiktheidsverzekering voor alle werkenden.

“Krapte is een wezenlijk onderdeel van onze toekomst”

Wat ontbreekt volgens de commissievoorzitter is een overtuigende strategie in Den Haag op de krapte op de arbeidsmarkt. “Geloof me mensen, dit is niet tijdelijk. Het is een structureel fenomeen. We moeten leren leven met krapte. We hebben niet te veel mensen, maar we hebben te veel banen. Deze schaarste vraagt om een andere manier van denken bij werkgevers.” Tegen de aanwezigen, die veelal werkzaam zijn in het sociaal domein, zei hij: “Werkgevers kunnen zich de ‘luxe’ niet meer veroorloven de mensen met een iets groter vlekje aan de kant te laten staan. Dus móet hij wel investeren in mensen die nu nog aan de zijlijn staan.”

Het heft in eigen hand

Op de vraag wat voor kansen de veranderende arbeidsmarkt biedt voor bedrijven als Larcom antwoordt Borstlap: “Door te blijven investeren in je medewerkers en intensieve begeleiding te bieden aan mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, kun je een cruciale rol spelen in de toekomst van werk.” Borstlap spoorde iedereen in de zaal aan om vooral niet te wachten op Den Haag, maar zelf het voortouw te nemen. “Neem als regio het heft in eigen hand en presenteer u ook zo. U heeft sociale diensten die werken en u weet hoe het werkt. Ga niet in afwachtende, vragende rol zitten, maar juist in de aanvallende, aanbiedende rol. Werk in de regio samen met het UWV, onderwijs, gemeenten, sociale partners en commerciële uitzendbureaus om de arbeidsmarkt vlot te trekken, om mensen aan het werk te krijgen en te houden.”

Grote veranderingen

Dat de arbeidsmarkt voor grote veranderingen staat, werd tijdens het college meer dan duidelijk. Het is aan bedrijven en organisaties om zich hierop voor te bereiden. “Krimp is er, maar zie het niet als iets negatiefs”, benadrukte Borstlap tot slot. “Krapte selecteert, disciplineert en dwingt ons keuzes te maken. Ik heb het gevoel dat we aan knoppen moeten zitten om van de vrijblijvendheid in dit land te gaan naar een zekere vorm van verplichting. Dat uiteindelijk zal leiden tot keuzes waar we beter van worden.” Met deze boodschap liet Hans Borstlap de aanwezigen nadenken over de toekomst van de arbeidsmarkt en de belangrijke keuzes die de komende jaren gemaakt moeten worden.